ભારત સરકારે જણાવ્યું હતું કે, આઝાદીના અમૃત મહોત્સવના આદેશમાં, ગ્રામીણ વિકાસ વિભાગના સચિવ, ગ્રામીણ વિકાસ મંત્રાલય, નાગેન્દ્ર નાથ સિંહાએ 18 ડિસેમ્બર, 2021ના રોજ, દીનદયાળ અંત્યોદય યોજના-રાષ્ટ્રીય ગ્રામીણ આજીવિકા મિશન (DAY-NRLM) હેઠળ ચકાસાયેલ મહિલા સ્વ-સહાય જૂથ સભ્યો માટે પાંચ હજાર રૂપિયા ઓવરડ્રાફ્ટ સુવિધા શરૂ કરવામાં આવશે. આ કાર્યક્રમમાં ‘ગ્રામીણ નાણાકીય સમાવેશ પર ચર્ચા’નો પણ સમાવેશ થાય છે, જેમાં બેંકો અને રાજ્ય મિશનના ટોચના કાર્યકર્તાઓ ભાગ લેશે. વર્ષ 2020-21 દરમિયાન DAY-NRLM હેઠળ તેમની કામગીરી માટે બેંકોને વાર્ષિક પુરસ્કારો પણ જાહેર કરવામાં આવશે.
તમામ જાહેર ક્ષેત્રની બેંકો અને રાજ્ય ગ્રામીણ આજીવિકા મિશન આ કાર્યક્રમમાં ભાગ લેશે. આ કાર્યક્રમ વર્ચ્યુઅલ માધ્યમથી યોજાશે. બેંકોના મેનેજિંગ ડિરેક્ટર્સ અને સીઈઓ/ડેપ્યુટી મેનેજિંગ ડિરેક્ટર્સ, એક્ઝિક્યુટિવ ડિરેક્ટર્સ, ચીફ જનરલ મેનેજર્સ/જનરલ મેનેજર્સ અને રાજ્ય ગ્રામીણ આજીવિકા મિશનના મુખ્ય કાર્યકારી અધિકારીઓ/રાજ્ય મેનેજિંગ ડિરેક્ટર્સ આ કાર્યક્રમમાં ભાગ લે તેવી અપેક્ષા છે.
નાણામંત્રી દ્વારા 2019-20ના તેમના બજેટ ભાષણમાં સત્યાપિત સ્વ-સહાયક સભ્યોને પાંચ હજાર રૂપિયાની ઓવરડ્રાફ્ટ સુવિધાની મંજૂરી આપવા અંગેની જાહેરાત મુજબ, ગ્રામીણ વિકાસ મંત્રાલય હેઠળ દીનદયાળ અંત્યોદય યોજના-રાષ્ટ્રીય ગ્રામીણ આજીવિકા મિશન (DAY-) NRLM એ દેશના ગ્રામીણ વિસ્તારોમાં મહિલા સ્વસહાય જૂથોના સભ્યોને તેમની કટોકટી/કટોકટીની જરૂરિયાતોને પહોંચી વળવા માટે ઓવરડ્રાફ્ટ સુવિધા પૂરી પાડવાની પ્રક્રિયા શરૂ કરી છે. એક અંદાજ મુજબ, પાંચ કરોડ મહિલા સ્વ-સહાય જૂથ સભ્યો DAY-NRLM હેઠળ આ સુવિધા માટે પાત્ર બનશે.
ઇન્ડિયન બેંક્સ એસોસિએશન, મુંબઈએ તમામ બેંકોને જરૂરી મંજૂરીઓ મળ્યા બાદ 26મી નવેમ્બર, 2021ના રોજ આ યોજનાને અમલમાં મૂકવાની સલાહ આપી છે. અન્ય જરૂરી વિગતો પણ શેર કરવામાં આવી છે. આ યોજનાના સફળ અમલીકરણ માટે મંત્રાલયે પહેલાથી જ બેંકોના ઉચ્ચ અધિકારીઓ સાથે વર્ચ્યુઅલ મીટિંગ કરી છે. રાજ્ય ગ્રામીણ આજીવિકા મિશનએ પણ પ્રક્રિયા શરૂ કરી છે અને ગ્રામીણ વિસ્તારોની મહિલા સ્વ-સહાય જૂથના સભ્યો આ સુવિધાનો લાભ લેવા માટે બેંકોની શાખાઓની મુલાકાત લેશે જ્યાં તેમના બચત ખાતાઓ પ્રધાનમંત્રી જન ધન યોજના હેઠળ ખોલવામાં આવ્યા છે.
દીનદયાળ અંત્યોદય યોજના-રાષ્ટ્રીય ગ્રામીણ આજીવિકા મિશન (DAY-NRLM) એ ગ્રામીણ વિકાસ મંત્રાલયની મુખ્ય યોજના છે, જેનો હેતુ સ્વ-સહાય જૂથો જેવી સામુદાયિક સંસ્થાઓ દ્વારા ગરીબ મહિલાઓને લાભ આપવાનો છે, જેથી ગ્રામીણ ગરીબીને દૂર કરી શકાય. બીજો ધ્યેય તેમને બેંકોમાંથી આવશ્યક ધિરાણ ઉપલબ્ધ કરાવીને તેમના આજીવિકાનો આધાર મજબૂત કરવાનો છે. આ મિશન જૂન 2011 માં શરૂ કરવામાં આવ્યું હતું અને 15 ડિસેમ્બર, 2021 સુધી, 73.5 લાખ સ્વ-સહાય જૂથોમાં 8.04 કરોડ મહિલાઓ જોડાઈ છે. એવી અપેક્ષા છે કે 2024 સુધીમાં લગભગ 10 કરોડ મહિલાઓ સ્વ-સહાય જૂથો સાથે જોડાઈ જશે.
આ નાણાકીય વર્ષ દરમિયાન 30 નવેમ્બર, 2021 સુધી, બેંકોએ 27.38 લાખ એસએચજીને 62,848 કરોડ રૂપિયા સુધીની લોનનું વિતરણ કર્યું છે. મહિલા SHG સભ્યો એપ્રિલ 2013 થી રૂ. 4.45 લાખ કરોડથી વધુની લોન મેળવી શકે છે, જેથી અન્ય બાબતોની સાથે, સર્જનાત્મક સાહસોમાં યોગ્ય રોકાણ કરી શકાય. બાકી રકમ રૂ. 1,33,915 કરોડથી વધુ છે, જેમાંથી બેડ લોનનો હિસ્સો માત્ર 2.49 ટકા છે. મિશન સમુદાય દ્વારા સંચાલિત કોમ્યુનિટી બેઝ્ડ રિપેમેન્ટ સિસ્ટમ (CBRM) નો ઉપયોગ કરી રહ્યું છે અને સમિતિમાં વિવિધ SHG અથવા તેમના સંગઠનોના પ્રતિનિધિઓનો સમાવેશ થાય છે. તે બધા SHGs અને બેંકો વચ્ચેની ક્રિયાપ્રતિક્રિયા પર દેખરેખ રાખવા અને SHGs નિયમો અને સામાજિક દબાણ દ્વારા બેંકોને ઝડપથી ભંડોળ ચૂકવે છે તેની ખાતરી કરવા માટે જવાબદાર છે.
